एकरी १० लाख लिटर पाण्याची बचत, ₹१२,००० पर्यंत खर्चात कपात; रोपवाटिका व्यवस्थापन आणि बेणे प्रक्रियेची सविस्तर माहिती.
१. जलसंवर्धन आणि खर्चात बचत
ऊस लागवडीनंतर उगवण आणि सुरुवातीची वाढ सावकाश होते, मात्र या काळात संपूर्ण शेताला वारंवार पाणी द्यावे लागते, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात पाण्याचा अपव्यय होतो. यावर मात करण्यासाठी ‘सुपरकेन नर्सरी’ पद्धत अत्यंत प्रभावी ठरली आहे. सरळ बेण्याने लागवड करण्याऐवजी एक किंवा दोन गुंठ्यांमध्ये रोपवाटिका केल्यास, दीड महिना शेताला पाणी देणे वाचते. यामुळे एकरी सरासरी दहा लाख लिटर पाण्याची बचत होते. याशिवाय, पारंपरिक ऊस लागवडीमध्ये येणारा बियाणे खर्च आणि मजुरीवरील खर्च (₹१६,००० ते ₹१७,०००) या तंत्रात खूप कमी होतो, ज्यामुळे लागवड खर्चात अंदाजे दहा ते बारा हजार रुपयांची बचत होते.
२. बेणे प्रक्रियेची शास्त्रीय पद्धत
रोपे निरोगी आणि कणखर बनवण्यासाठी बेणे प्रक्रिया करणे महत्त्वाचे आहे. बेणे प्रक्रियेसाठी ३००० लिटर पाणी क्षमतेच्या खड्ड्यात अर्धे पाणी भरून घ्यावे. या दीड हजार लिटर पाण्यात क्लोरपायरिफॉस (७५० मि.लि.) आणि कार्बेन्डाझिम (७५० ग्रॅम) मिसळावे. यात नऊ ते दहा महिन्यांच्या सशक्त उसाचे निरोगी ‘एक डोळा बेणे’ तासभर द्रावणात ठेवून बाहेर काढावे.
-
चुन्याच्या निवळीचा वापर: त्यानंतर एका वेगळ्या भांड्यात २० लिटर पाण्यात पाच किलो कळीच्या चुन्याचे खडे घालून तयार केलेली निवळी (फक्त वरचा भाग) काढून मुख्य द्रावणात सोडावी. चुन्याच्या निवळीमुळे पेशींमध्ये कॅल्शिअमचा शिरकाव होतो, ज्यामुळे रोपे जोमाने वाढतात आणि कणखर होतात.
-
जीवाणू प्रक्रिया: या द्रावणात बेणे रात्रभर भिजवून (सोकिंग ट्रीटमेंट) बाहेर काढल्यानंतर, त्यावर ॲसिटोबॅक्टर (१५० मि.लि. प्रति १५ लिटर पाणी) या जिवाणूंची फवारणी करावी. हे जिवाणू बेण्यांना नत्राचा पुरवठा करण्यास मदत करतात.
३. रोपवाटिका आणि रोपांची जलद वाढ
बेणे प्रक्रिया झाल्यानंतर, खताच्या रिकाम्या गोण्या वापरून त्यांच्या पट्ट्या गादीवाफ्यावर अंथरून त्यावर मातीचा थर देऊन बेणे लावले जाते. या पद्धतीत प्लॅस्टिक ट्रे किंवा कोकोपीटसारख्या खर्चिक बाबी वापरल्या जात नाहीत. गोणपाटामुळे तण उगवत नाही आणि पाणी साचून रोपे पिवळी पडण्याचा धोका नसतो.
या आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे पाण्याची बचत होऊन, खर्चात कपात होते आणि निरोगी रोपे मिळाल्याने उसाच्या उत्पादनात मोठी वाढ शक्य होते.
